Makaleler

Ülkemizde 20 milyonun üzerinde marka bulunmaktadır. Marka; 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu'nda bir teşebbüsün mallarının diğer teşebbüsün mallarından ayrılmasını, ayırt edilmesini, haklarının korunmasını ve tescilini sağlayan her türlü işaret olarak adlandırılmıştır. Bu işaret Türk Patent Enstitüsü'ne tescil edildiği anda marka oluşur. Dolayısıyla, tescilli bir işarete marka denmektedir. İsimlerin marka olabileceği gibi şekiller/semboller de marka olarak nitelendirilebilir. 

Marka, günlük yaşamımızda vazgeçilmez unsurlardan biri haline gelmiştir. Peki markanın hükümsüzlüğü nedir ? Hükümsüzlük, Türk Borçlar Kanunu'na özgü bir terimdir ve hükümsüzlük; geçersiz olan bir hukuki işleme karşı kanun koyucu tarafından belirlenmiş yaptırımdır. Marka Hukuku'nda hükümsüzlük ise yine bir yaptırımdır. Marka Hukuku'ndaki hükümsüzlüğü netleştirmek gerekir ise; Sınai Mülkiyet Kanunu'nun 5. veya 6.maddesindeki hallerin olması halinde, Cumhuriyet Başsavcılığının veya menfaati olanların talebi ile tescilli bir markaya yönelik saldırıların mahkeme kararı ile kaldırılmasıdır. 

"Marka tescilinde mutlak ret nedenleri

Madde 5- (1) Aşağıda belirtilen işaretler, marka olarak tescil edilmez:

a) 4 üncü madde kapsamında marka olamayacak işaretler.

b) Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler.

c) Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerindiğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içerenişaretler.

ç) Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da dahaönceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerişaretler.

d) Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaretgrubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esasunsur olarak içeren işaretler.

e) Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik birsonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şeklî ya da başka bir özelliğinimünhasıran içeren işaretler.

f) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkıyanıltacak işaretler.

g) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesine göre reddedilecek işaretler.

ğ) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ancakkamuyu ilgilendiren, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş diğer işaretler ileyetkili mercilerce tescil izni verilmemiş olan armaları, nişanları veya adlandırmaları içerenişaretler.

h) Dinî değerleri veya sembolleri içeren işaretler.

ı) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler.

i) Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler.

(2) Bir marka, başvuru tarihinden önce kullanılmış ve başvuruya konu mal veya hizmetlerbakımından bu kullanım sonucu ayırt edici nitelik kazanmışsa bu markanın tescili birinci fıkranın(b), (c) ve (d) bentlerine göre reddedilemez.

(3) Bir marka başvurusu, önceki marka sahibinin başvurunun tesciline açıkça muvafakatettiğini gösteren noter onaylı belgenin Kuruma sunulması hâlinde birinci fıkranın (ç) bendinegöre reddedilemez. Muvafakatnameye ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir."

"Marka tescilinde nispi ret nedenleri

MADDE 6- (1) Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihtebaşvurusu yapılmış marka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığıya da benzerliği nedeniyle, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile halktarafından ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali varsa itiraz üzerine başvurureddedilir.

(2) Ticari vekil veya temsilcinin, marka sahibinin izni olmaksızın ve haklı bir sebebedayanmaksızın markanın aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kendi adına tescili içinyaptığı başvuru, marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir.

(3) Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaretsırasında kullanılan bir başka işaret için hak elde edilmişse, bu işaret sahibinin itirazı üzerine,marka başvurusu reddedilir.

(4) Paris Sözleşmesinin 1 inci mükerrer 6 ncı maddesi bağlamındaki tanınmış markalar ileaynı veya benzer nitelikteki marka başvuruları, aynı veya benzer mal veya hizmetlerbakımındanitiraz üzerine reddedilir.

(5) Tescil edilmiş veya tescil başvurusu daha önceki tarihte yapılmış bir markanın,Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanınitibarının zarar görebileceği veya ayırt edici karakterinin zedelenebileceği hâllerde, aynı ya dabenzer markanın tescil başvurusu, haklı bir sebebe dayanma hâli saklı kalmak kaydıyla,başvurunun aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde yapılmış olmasına bakılmaksızınönceki tarihli marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir.

(6) Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını,fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi hâlinde hak sahibininitirazı üzerine başvuru reddedilir.

(7) Ortak markanın veya garanti markasının yenilenmeme sebebiyle koruma süresininsona ermesinden itibaren üç yıl içinde yapılan, ortak marka veya garanti markasıyla aynı veyabenzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu, önceki haksahibinin itirazı üzerine reddedilir.

(8) Tescilli markanın yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibareniki yıl içinde yapılan, bu markayla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleriiçeren marka başvurusu, önceki marka sahibinin itirazı üzerine bu iki yıllık süre içinde markanınkullanılmış olması şartıyla reddedilir.

(9) Kötüniyetle yapılan marka başvuruları itiraz üzerine reddedilir. "

Markanın iptali ise Türk Patent ve Marka Enstitüsü kararı ile markanın tescilinin iptal edilmesidir. 

Hükümsüzlük sebeplerinden bahsetmek gerekir ise; Sınai Mülkiyet Kanunu 5. ve 6.madde kapsamında, 4.madde kapsamında marka olamayacak bir işaret var ise ve bu işaret marka olarak tescil edildi ise bunun hükümsüzlüğü istenebilir. 

"Marka olabilecek işaretler

Madde 4- (1) Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerinmallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanankorumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicildegösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler vemalların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir." 

Dördüncü madde de istenen özellik ise, işaretin ayırt edicilik özelliğine sahip olup olmamasıdır. Bir imla işareti veya harfin ayırt ediciliğinden bahsedilemez. Fakat, özel işaretlerin ayırt edici olduğu kabul edilir. Somut olaya göre işaretlere bakılarak karar verilir. Diğer hükümsüzlük sebebi ise; ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırılmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler tescil edilemez. Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler tescil edilemez. Bu hükümle, aynı isimde farklı markaların çıkmasının önüne geçilmiştir. Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler tescil edilemez. Örneğin; et sektöründe "kasap" ibaresi tescil edilemez. 

Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şekli ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işaretler tescil edilemez. Örneğin; seyahat sektöründe bir havayolları şirketi uçağın kanatlarını veyahut gövdesini kendisine mahsus olduğu gerekçesi ile tescil edemez. Çünkü; işin doğası gereği, uçak cisminin yapısı ve fiziki özellikleri gereği kanatlarının ve gövdesinin nasıl olması gerektiği fizik bilim insanlarınca belirlenmiş kalıbın dışına çıkılınamayacaktır. 

Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretlerde tescil edilemez. Bu hükümsüzlük sebebiyle de tüketicinin korunması, markanın kamu nezdinde haksız kazanç elde etmesi engellenmek istenmiştir. Kamu düzeni için getirilmiş hükümlerdir. 

Paris Sözleşmesi'nin 6.maddesine göre reddedilecek işaretler vardır; akit devletlerin şekli, bayrağı gibi işaretler tescil edilemez. Örnek; ABD özgürlük anıtı markada tescil edilemez. Dini değerleri veya sembolleri içeren işaretler, kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler, tescili coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler tescil edilemez. Örnek; Malatya kayısısı gibi marka isimler coğrafi bölge ile özdeştiği için tescil edilemez. Ancak, bir marka başvuru tarihinden önce kullanılmış ve başvuruya konu mal veya hizmetler bakımından bu kullanım sonucu ayırt edici nitelik kazanmışsa bu markanın tescili birinci fıkranın b, c ve d bentlerine göre reddedilemez. Bu kapsamda, böyle durumlarda hükümsüzlük davası açılamayacaktır. 

Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığı ya da benzerliği nedeniyle, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile halk tarafından ilişkilendirilme ihtimali de dahil karıştırılma ihtimali varsa hükümsüzlük davası açılabilir. Tüketici tarafından ayırt edilme unsuru bu noktada en önemli husustur. Aynı sınıftaki iki marka, tüketici tarafından ilişkilendirilebiliyor ise hükümsüzlük davası açılabilir. 

Ticari vekil veya temsilcilerin marka sahibinin izni olmaksızın ve haklı bir sebebe dayanmaksızın markanın aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kendi adına tescili için dava açılabilir. 

Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaret için hak elde edilmişse, bu işaret sahibinin itirazı üzerine, marka başvurusu reddedilir. 

Paris Sözleşmesi gereğince tanınmış markalar ile aynı veya benzer nitelikteki marka başvuruları, aynı veya benzer mal veta hizmetler bakımından hükümsüzlük davası açılabilir. Tanınmış markalara karşı saygı kapsamında kabul edilmiştir. Uluslararası ticarete yön verir. 

Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi halinde hak sahibi hükümsüzlük davası açabilir. 

Tescilli markanın yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren iki yıl içinde yapılan, bu markayla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu, önceki marka sahibinin itirazı üzerine bu iki yıllık süre içinde markanın kullanılmış olması şartıyla reddedilir. Bu da bir hükümsüzlük sebebidir. Tescil olunmuş bir markanın yenileme süresi sona erse dahi, marka tescil süresi sona erdikten itibaren 2 yıl içerisinde, önceden elde etmiş olduğu kazanılmış haklar kapsamında başkalarının yapmış olduğu ve kendi markasına benzer olan tescil taleplerine itiraz etme hakkı vardır. Ayrıca bu durum hükümsüzlük davası açma sebebidir. 

Kötü niyetle yapılan başvurular itirazla reddedilir. Eğer tescil gerçekleşmiş ise hükümsüzlük davası da açılabilir. Türk Hukuku'nda herkes marka alabilir. Herhangi bir şart yoktur. Uygulama da en çok dayanılan esastır. 

Kimler davacı olabilir?

1- Menfaati olanlar, 

2- Cumhuriyet savcıları, 

3- İlgili kamu kurum ve kuruluşları.

Davalı kimdir ? 

Dava tarihinde, sicilde marka sahibi olarak kayıtlı kişilere veya hukuki haleflerine karşı açılır. Ayrıca, tescil olmaması gereken bir marka tescil edilmiş ise Türk Patent ve Marka Kurumu yeniden inceleme ve değerlendirme kurulu kararına istinaden tescil edilmişse, bu durumda hükümsüzlük davasında Türk Patent ve Marka Kurumu da davalı gösterilir. Dava hem patent kurul kararı iptali hem de marka tescilinin hükümsüzlüğü şeklinde açılacaktır. Patent kararı yok ise sadece marka sahibine açılacaktır. Türk Patent ve Marka Kurumu'na davanın yöneltilmesi halinde, yetkili ve görevli mahkeme Ankara Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi olacaktır.  

Hükümsüzlük halleri, markanın tescil edildiği bir kısım mal veya hizmete ilişkin bulunuyorsa,sadece o mal veya hizmet yönünden kısmi hükümsüzlüğe karar verilir. Marka örneğini değiştirecek biçimde hükümsüzlük kararı verilemez. Hangi kısım da hükümsüzlük talebi var ise o kısmın hükümsüzlüğü talep edilmelidir. 

Uzun süre sessiz kalındıktan sonra dava açılamaz. Hukukta bunun adı sessiz kalma yoluyla hak kaybıdır. Marka sahibi, sonraki tarihli bir markanın kullanıldığını bildiği veya bilmesi gerektiği halde bu duruma birbirini izleyen beş yıl boyunca sessiz kalmışsa, sonraki tarihli marka tescili kötü niyetli olmadıkça, markasını hükümsüzlük gerekçesi olarak ileri süremez.

Hükümsüzlük Davasında Özel Durumlar:

Bir marka tesciline ilişkin olarak 6.madde kapsamında bir hükümsüzlük davası açıldığında, davalı, davaya dayanak markanın 5 yıldan beri kullanılmadığını ileri sürebilir. Davalı, kullanımı ispat etmek zorunda kalacaktır. Bu durumda hükümsüzlük davası olumlu sonuçlanmayacaktır. İspat yükü davalı da olacaktır. Kullanım şartını ispat eder ise davacı davasını kazanamayacaktır. Kullanım şartı yok ise itiraz ileri sürülemez. Sınai Mülkiyet Kanunu ile bu hüküm, kötü niyeti ve haksız rekabeti engellemek adına getirilmiştir. 

Markanın İptali:

İptal, patent kurulu tarafından yerine getirilir. İlgili kanunun 9.maddesi doğrultusunda, kullanım şartının 5 yıl boyunca yerine getirilmemesi halinde marka iptal edilebilir. 

"Markanın kullanılması

Madde 9- (1) Tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklı bir sebep olmadan tesciledildiği mal veya hizmetler bakımından marka sahibi tarafından Türkiye’de ciddi biçimdekullanılmayan ya da kullanımına beş yıl kesintisiz ara verilen markanın iptaline karar verilir.

(2) Aşağıda belirtilen durumlar da birinci fıkra anlamında markayı kullanma kabul edilir:

a) Markanın ayırt edici karakteri değiştirilmeden farklı unsurlarla kullanılması.

b) Markanın sadece ihracat amacıyla mal veya ambalajlarında kullanılması.

(3) Markanın, marka sahibinin izni ile kullanılması da marka sahibi tarafından kullanımolarak kabul edilir."

Marka sahibinin fiillerinin veya gerekli önlemleri almamasının sonucu olarak markanın, tescilli olduğu mal veya hizmetler için yaygın bir ad haline gelmesi iptal sebebidir. Örnek; kalgon, selpak. Yaygın bir ad haline gelme burda belirleyici unsurdur. 

Kamuyu yanıltma da markanın iptali sebebidir. 

İptal talepleri, marka sahibine tebliğ edilir ve patent kurulu dosya üzerinden inceleme yaparak karar verir. İptal müessesesi şuanda işlememektedir. 2024'den sonra kanun uygulanmaya başlanacaktır. 

Hükümsüzlük ve İptalin Etkisi:

İptal kararı ile, marka işlemden kalkacaktır ve marka hiç koruma altına alınmamış haline gelecektir. Karardan önce kurulmuş sözleşmeler iptal veya hükümsüzlükten etkilenmez. Burada, markanın tesciline güvenerek anlaşma kurmuş 3.şahısların iyiniyeti korunmuştur. 

Kurul kararlarının iptali veya hükümsüzlük istemli davalarda verilen kararlar kesinleşmedikçe icra edilemez. Bu hüküm, ilamın ferileri hakkında da uygulanır. 

Hükümsüzlük davaları, sadece hükümsüzlük talepli olabileceği gibi tazminat talebi ile birlikte de açılabilir. Bir davada sadece hükümsüzlük talep ediliyorsa, bu davamız zorunlu arabuluculuğa tabi değildir. Ancak, tazminat talepli olarak bir dava açılacak ise, bu davada tazminat talebi için mutlaka zorunlu arabuluculuğa gitmek gerekir. Çünkü ticari dava olup, belirli bir miktar para ödenmesi veya tazminat talebi içermektedir. Marka hükümsüzlük davaları ticari bir davadır. Talep alacak ve tazminat olmadığı için arabuluculuğa tabi değildir. Ancak, hükümsüzlükle birlikte tazminat talebi olur ise zorunlu arabuluculuğa başvurmak gerekir. 

Av. Ahmet Faruk ÇİĞİL

Torun & Çiğil Hukuk Bürosu